Ogłoszenie upadłości konsumenckiej przez jednego z małżonków skutkuje szeregiem konsekwencji prawnych i finansowych w życiu dłużnika, o czym szerzej pisaliśmy w artykule „Życie po upadłości konsumenckiej”. Od utraty bieżącej płynności finansowej i ograniczeń w zdolności kredytowej do potencjalnych problemów z zatrudnieniem w niektórych branżach to nieliczne z praktycznych przykładów konsekwencji upadłości. Warto z tej perspektywy przeanalizować sytuację, w której upadłość konsumencką ogłasza osoba, pozostająca w związku małżeńskim.
Istota upadłości jednego z małżonków. Majątek i wspólność majątkowa
Upadłość jednego z małżonków dotyczy co do zasady jego własnych długów i obejmuje w pierwszej kolejności jego osobisty majątek.
Istnieją jednak obszary, w których długi upadłego mogą wpłynąć na sytuację prawną i finansową drugiego z małżonków. Ma to miejsce w sytuacji istnienia ustroju wspólności majątkowej pomiędzy małżonkami.
Jeżeli małżonkowie pozostawali w ustroju wspólności majątkowej, majątek wspólny małżonków wchodzi do masy upadłości, a jego podział jest niedopuszczalny. W sytuacji, gdy oboje małżonkowie ogłosili upadłość konsumencką majątek wspólny wchodzi do masy upadłości tego z małżonków, który zgłosił ją pierwszy.
Po ogłoszeniu upadłości majątkiem upadłego małżonka zarządza syndyk i to jemu należy zgłaszać wszelkie żądania uregulowania istniejących wierzytelności w stosunku do upadłego. Małżonek upadłego może dochodzić w postępowaniu upadłościowym należności z tytułu udziału w majątku wspólnym, zgłaszając tę wierzytelność syndykowi za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe.
Do masy upadłości nie wchodzą przedmioty służące wyłącznie małżonkowi upadłego do prowadzenia działalności gospodarczej lub zawodowej, choćby były objęte majątkową wspólnością małżeńską, z wyjątkiem przedmiotów majątkowych nabytych do majątku wspólnego w ciągu dwóch lat przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Domniemywa się, że majątek wspólny powstały w okresie prowadzenia przedsiębiorstwa przez upadłego został nabyty ze środków pochodzących z dochodów tego przedsiębiorstwa.
Ustanowienie rozdzielności majątkowej
Wydanie przez sąd postanowienia w przedmiocie ogłoszenia upadłości konsumenckiej skutkuje także powstaniem rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami z dniem ogłoszenia upadłości. Ustanowienie rozdzielności majątkowej na podstawie orzeczenia sądu w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest bezskuteczne w stosunku do masy upadłości, chyba że pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej został złożony co najmniej na dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Zasadę tę stosuje się odpowiednio do sytuacji, w której rozdzielność majątkowa powstała z mocy prawa w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w wyniku rozwodu, separacji albo ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków, chyba że pozew lub wniosek w sprawie został złożony co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Po ogłoszeniu upadłości nie można ustanowić rozdzielności majątkowej z datą wcześniejszą niż data ogłoszenia upadłości.
Rozwiedziony małżonek upadłego albo małżonek upadłego może w drodze powództwa lub zarzutu żądać uznania rozdzielności majątkowej za skuteczną w stosunku do masy upadłości, jeżeli w chwili powstania rozdzielności majątkowej nie wiedział o istnieniu podstawy do ogłoszenia upadłości, a powstanie rozdzielności majątkowej nie doprowadziło do pokrzywdzenia wierzycieli. Powództwo wnosi się do sądu upadłościowego, który może zabezpieczyć powództwo przez ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania mienia, które stanowiło majątek wspólny małżonków.
Z kolei ustanowienie rozdzielności majątkowej umową majątkową jest skuteczne w stosunku do masy upadłości tylko wtedy, gdy umowa zawarta została co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Wnioski dla małżonków
Upadłość konsumencka osoby, pozostającej w związku małżeńskim, będzie miała wpływ nie tylko na jej życie, ale także na życie i funkcjonowanie drugiego z małżonków. Dlatego w razie pojawienia się nawet przejściowych problemów z płynnością finansową warto porozmawiać z doświadczonym doradcą, który przybliży specyfikę tej instytucji, i będzie także w stanie wesprzeć konsumenta przy restrukturyzacji zadłużenia, a w ostateczności – procesie ogłoszenia upadłości konsumenckiej.
