Postępowanie upadłościowe stanowi skomplikowany proces, którego celem jest uporządkowanie sytuacji finansowej dłużnika niewypłacalnego. W tym procesie kluczową rolę odgrywają wierzyciele – osoby lub podmioty, wobec których dłużnik jest zobowiązany do spełnienia świadczenia. Celem postępowania upadłościowego jest maksymalne zaspokojenie roszczeń wszystkich wierzycieli oraz ewentualne zachowanie przedsiębiorstwa dłużnika. W artykule omawiamy status i zakres uprawnień wierzycieli w postępowaniu upadłościowym.
Kto ma status wierzyciela w postępowaniu upadłościowym?
Zgodnie z art. 189 ustawy prawo upadłościowe, krąg wierzycieli w postępowaniu upadłościowym jest zdefiniowany w sposób stosunkowo szeroki.
Wierzycielem jest każdy podmiot uprawniony do zaspokojenia swoich roszczeń z masy upadłości, choćby wierzytelność nie wymagała zgłoszenia.
Oznacza to, że status wierzyciela przysługuje każdemu, kto ma wobec upadłego jakiekolwiek wymagalne roszczenie, niezależnie od jego rodzaju czy zabezpieczenia. Konsekwencją tak szerokiego ujęcia definicji wierzyciela jest konieczność indywidualnej oceny w każdym przypadku, czy dany podmiot spełnia przesłanki do uznania go za wierzyciela. Z tym zagadnieniem nierozerwalnie związane jest ustalenie kolejności zaspokojenia roszczeń wierzycieli.
Wierzyciel może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości
Omawiając uprawnienia wierzyciela chronologicznie, należy w pierwszej kolejności wskazać, że wierzyciel jest uprawniony do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości swojego dłużnika, tym samym – do wszczęcia postępowania.
Zgodnie z art. 20 ust. 1 prawa upadłościowego, wniosek o ogłoszenie upadłości może zgłosić każdy z wierzycieli osobistych dłużnika. Wymagania formalne wniosku składanego przez wierzyciela są mniejsze niż w przypadku wniosku składanego przez samego dłużnika. Należy szczegółowo oznaczyć dłużnika, wskazać gdzie znajduje się główny ośrodek jego działalności i majątek oraz uzasadnić wniosek i uprawdopodobnić okoliczności go uzasadniające. Wierzyciel, składając wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika, musi przede wszystkim wskazać, że dłużnik jest niewypłacalny.
Niewypłacalność oznacza stan, w którym dłużnik nie jest w stanie wywiązać się ze swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Prawo upadłościowe wprowadza domniemanie, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące.
Zgłoszenie wierzytelności syndykowi
Syndyk ma obowiązek ujęcia określonych wierzytelności na liście wierzytelności z urzędu. Natomiast pozostałe wierzytelności wymagają aktywności wierzyciela.
Podstawowym uprawnieniem wierzyciela jest zatem zgłoszenie swojej wierzytelności syndykowi. Zgłoszenia dokonuje się w terminie 30 dni od dnia obwieszczenia o ogłoszeniu upadłości, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego – Krajowego Rejestru Zadłużonych (KRZ). Powinno ono zawierać precyzyjne informacje dotyczące wysokości wierzytelności, jej rodzaju oraz wszelkich zabezpieczeń. Zgłoszenie wierzytelności jest kluczowe, aby uczestniczyć w postępowaniu i uzyskać jakiekolwiek zaspokojenie wierzytelności z majątku upadłego dłużnika.
Wierzyciel, który zgłosił wierzytelność po upływie terminu wyznaczonego do zgłaszania wierzytelności, może nadal dokonać zgłoszenia, ale ponosi dodatkowe zryczałtowane koszty postępowania upadłościowego wynikłe z tego zgłoszenia, nawet jeżeli opóźnienie powstało bez jego winy. Koszty te stanowią równowartość 15% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, chyba że zgłoszenie wierzytelności po upływie terminu jest wynikiem dokonania przez syndyka korekty deklaracji lub innego tego typu dokumentu obejmującego rozliczenie.
Gdy wierzyciel zgłosi wierzytelność po terminie, syndyk zobowiązuje wierzyciela do wpłaty tych kosztów na wskazany rachunek bankowy w wyznaczonym terminie.
Uczestnictwo w postępowaniu upadłościowym
Wierzyciel ma prawo uczestniczyć w postępowaniu upadłościowym. Oznacza to możliwość składania wniosków, zażaleń oraz uczestniczenia w posiedzeniach sądu i zgromadzeniach wierzycieli.
Aktywny udział w postępowaniu pozwala wierzycielowi na bieżąco śledzić jego przebieg i wpływać na podejmowane decyzje. Wierzyciel ma również prawo uczestniczyć w czynnościach podejmowanych przez syndyka, np. w oględzinach majątku upadłego.
Prawo do informacji i wglądu w akta sprawy
Wierzyciel ma prawo do uzyskania od syndyka wszelkich informacji dotyczących jego wierzytelności oraz przebiegu postępowania. Wierzyciel ma również prawo do wglądu w dokumentację postępowania, w tym do akt sprawy.
Zaskarżenie listy wierzytelności
W przypadku gdy wierzyciel uzna, że sporządzona przez syndyka lista wierzytelności zawiera nieprawidłowości, może zgłosić sprzeciw. W terminie dwóch tygodni od dnia obwieszczenia o złożeniu listy wierzytelności, wierzyciel może złożyć do sędziego-komisarza sprzeciw co do:
- uznania wierzytelności – w przypadku wierzyciela umieszczonego na liście wierzytelności;
- albo odmowy uznania wierzytelności – w przypadku wierzyciela, któremu odmówiono uznania zgłoszonej wierzytelności.
Zaskarżenie czynności syndyka
W przypadku, gdy wierzyciel uzna, że czynności podejmowane przez syndyka są niezgodne z prawem, może złożyć na nie skargę. Zaskarżyć można nie tylko nieprawidłowe czynności syndyka, ale również zaniechania.
Skarga na czynności syndyka powinna być złożona do sądu upadłościowego za pośrednictwem syndyka przez system elektroniczny KRZ. Termin do wniesienia skargi na czynność syndyka wynosi 7 dni od dnia dokonania tej czynności, o ile wierzyciel był przy niej obecny lub został o niej zawiadomiony. W przeciwnym wypadku, termin liczony jest od dnia, w którym wierzyciel dowiedział się dokonaniu zaskarżonej czynności.
Jeżeli skarga dotyczy zaniechania czynności przez syndyka, termin biegnie od dnia, w którym skarżący dowiedział się, że czynność powinna być wykonana. Syndyk może samodzielnie uwzględnić skargę i nie przekazywać jej do sądu. W przeciwnym razie przekaże skargę wraz ze swoim stanowiskiem do sądu, który następnie ją rozpatrzy.
Zażalenie na postanowienia sądu i sędziego-komisarza
Wierzyciel, który nie zgadza się z postanowieniem sądu lub sędziego-komisarza, wydanym w postępowaniu upadłościowym, ma prawo do jego zaskarżenia. Wierzyciel może wnieść zażalenie w terminie tygodnia. Zażalenie może dotyczyć zarówno kwestii proceduralnych, jak i naruszeń prawa materialnego.
Uczestnictwo w zgromadzeniach wierzycieli
Zgromadzenie wierzycieli jest organem kolegialnym, w którym wierzyciele podejmują najważniejsze decyzje dotyczące przebiegu postępowania. Sędzia-komisarz zwołuje zgromadzenie wierzycieli, jeżeli według przepisów ustawy wymagane jest podjęcie uchwały zgromadzenia.
Zgromadzenie wierzycieli zwoływane jest także na wniosek przynajmniej dwóch wierzycieli mających łącznie nie mniej niż trzecią część ogólnej sumy uznanych wierzytelności oraz w innych przypadkach, gdy sędzia-komisarz uzna to za potrzebne. Wierzyciele mają prawo uczestniczyć w zgromadzeniach, zgłaszać wnioski i głosować nad uchwałami.
Ustanowienie rady wierzycieli
Co najmniej trzech wierzycieli lub wierzyciel lub wierzyciele mający łącznie co najmniej piątą część sumy wierzytelności mogą złożyć wniosek o ustanowienie rady wierzycieli przez sędziego-komisarza.
Znaczenie aktywnej roli wierzycieli w postępowaniu upadłościowym
Wierzyciele, którzy świadomie korzystają ze swoich uprawnień, mogą realnie wpłynąć na przebieg postępowania upadłościowego i zwiększyć szanse na odzyskanie należności. Ich aktywność – od zgłoszenia wierzytelności, przez udział w zgromadzeniach wierzycieli, aż po kontrolę działań syndyka – stanowi istotny element procesu. Dlatego kluczowe jest nie tylko terminowe podejmowanie odpowiednich kroków, ale również strategiczne podejście do ochrony własnych interesów. Wsparcie doświadczonego pełnomocnika może w tym zakresie okazać się nieocenione.
