Postępowanie restrukturyzacyjne jest procedurą prawną, która pozwala dłużnikom na przeprowadzenie restrukturyzacji swoich zobowiązań w celu uniknięcia bankructwa. Wierzyciele odgrywają w tym procesie kluczową rolę, gdyż ich akceptacja jest niezbędna do zatwierdzenia układu restrukturyzacyjnego. W niniejszym artykule omawiamy prawa i obowiązki wierzycieli w tym procesie, a także wyjaśniamy, jak mogą oni skutecznie uczestniczyć w postępowaniu restrukturyzacyjnym.
Cel postępowania restrukturyzacyjnego
Zgodnie z ustawą prawo restrukturyzacyjne, celem postępowania restrukturyzacyjnego jest uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika przez umożliwienie mu restrukturyzacji w drodze zawarcia układu z wierzycielami, a w przypadku postępowania sanacyjnego – również przez przeprowadzenie działań sanacyjnych, przy zabezpieczeniu słusznych praw wierzycieli.
Zatem, już same ustawowe cele postępowania restrukturyzacyjnego podkreślają status i znaczenie wierzycieli w jego trakcie.
Jednocześnie należy podkreślić, że postępowanie restrukturyzacyjne nie jest jednorodne – możemy wyróżnić kilka rodzajów postępowań, z których każde ma odrębne cechy i zasady prowadzenia.
Dla przypomnienia – restrukturyzację przeprowadza się w następujących postępowaniach restrukturyzacyjnych:
1) postępowanie o zatwierdzenie układu;
2) przyspieszonym postępowanie układowe;
3) postępowanie układowe;
4) postępowanie sanacyjne.
Wybór odpowiedniego rodzaju postępowania restrukturyzacyjnego oraz jego wszczęcie należy do dłużnika.
Kto ma status wierzyciela w postępowaniu restrukturyzacyjnym?
Uczestnikami postępowania restrukturyzacyjnego są:
1) dłużnik;
2) wierzyciel osobisty dłużnika, któremu przysługuje wierzytelność bezsporna;
3) wierzyciel osobisty dłużnika, któremu przysługuje wierzytelność sporna i który uprawdopodobnił swoją wierzytelność oraz został dopuszczony do udziału w sprawie przez sędziego-komisarza.
W postępowaniu restrukturyzacyjnym przez wierzyciela należy rozumieć osobę uprawnioną do żądania od dłużnika świadczenia.
Jakie wierzytelności są objęte układem?
Oprócz zdefiniowania wierzyciela, istotne jest również to, że ustawa określa, które wierzytelności są objęte układem w postępowaniu restrukturyzacyjnym. Nie wszyscy wierzyciele biorą bowiem udział w postępowaniu restrukturyzacyjnym.
Układ w postępowaniu restrukturyzacyjnym z mocy prawa obejmuje:
1) wierzytelności osobiste powstałe przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej;
2) odsetki za okres od dnia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego;
3) wierzytelności zależne od warunku, jeżeli warunek ziścił się w czasie wykonywania układu.
Układ nie obejmuje natomiast między innymi:
• wierzytelności alimentacyjnych oraz rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci oraz z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę;
• roszczeń o wydanie mienia i zaniechanie naruszania praw;
• wierzytelności, za które dłużnik odpowiada w związku z nabyciem spadku po dniu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, po wejściu spadku do masy układowej lub sanacyjnej;
• wierzytelności ze stosunku pracy oraz wierzytelności zabezpieczonej na mieniu dłużnika (chyba że wierzyciel wyraził zgodę na objęcie jej układem lub w przypadku, gdy dłużnik przedstawi wierzycielowi, którego wierzytelność jest zabezpieczona na mieniu dłużnika, propozycje układowe przewidujące pełne zaspokojenie, w terminie określonym w układzie, jego wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi, które były przewidziane w umowie będącej podstawą ustanowienia zabezpieczenia, nawet jeżeli umowa ta została skutecznie rozwiązana albo wygasła, albo przewidujące zaspokojenie wierzyciela w stopniu nie niższym od tego, jakiego może się spodziewać w przypadku dochodzenia wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi z przedmiotu zabezpieczenia.).
Dostęp do informacji
Wierzyciel, którego wierzytelność spełnia przesłanki określone prawem restrukturyzacyjnym, uzyskuje status aktywnego uczestnika postępowania restrukturyzacyjnego. To z kolei uprawnia go do wglądu w akta sądowe, co umożliwia bieżące monitorowanie przebiegu postępowania.
Aktualnie dostęp do akt sprawy został ułatwiony z uwagi na funkcjonowanie systemu teleinformatycznego – Krajowego Rejestru Zadłużonych (KRZ). Akta spraw prowadzone są w systemie, zatem wierzyciel nie musi udawać się do sądu, aby zapoznać się szczegółowo ze stanem postępowania. Ponadto, istnieje możliwość uzyskiwania informacji od nadzorcy sądowego lub zarządcy, w szczególności dotyczących umieszczenia wierzytelności w spisie.
Kontrola i nadzór
Uczestnictwo w postępowaniu restrukturyzacyjnym daje wierzycielowi możliwość monitorowania działań dłużnika, nadzorcy lub zarządcy oraz sędziego-komisarza. Aktywne uczestnictwo w procesie, poprzez składanie pism i wniosków, umożliwia wierzycielowi bieżącą kontrolę przebiegu postępowania.
Wpływ na wybór nadzorcy lub zarządcy
Wierzyciel ma możliwość wpływania na wybór nadzorcy/zarządcy, co pozwala na powołanie osoby z odpowiednimi kompetencjami i zaufaniem. Sąd zmienia bowiem nadzorcę sądowego albo zarządcę na wniosek dłużnika, do którego dołączono pisemną zgodę wierzyciela lub wierzycieli mających łącznie więcej niż 30% sumy wierzytelności lub na podstawie uchwały rady wierzycieli.
Istnieje również możliwość wnioskowania o powołanie rady wierzycieli i uczestniczenia w jej pracach, co dodatkowo wzmacnia pozycję wierzyciela w postępowaniu.
Ochrona interesów poprzez spis wierzytelności
Kluczowe znaczenie ma dokładne sprawdzenie i monitorowanie spisu wierzytelności, gdyż w przypadku niepowodzenia restrukturyzacji, zatwierdzony spis wierzytelności staje się tytułem egzekucyjnym. Zapewnia to ochronę interesów wierzyciela, minimalizując ryzyko konieczności dochodzenia roszczeń na drodze sądowej w przyszłości.
Składanie propozycji układowych
Wierzyciel ma prawo do składania propozycji układowych, co umożliwia aktywne kształtowanie warunków spłaty. Daje to możliwość przedstawienia własnych preferencji dotyczących restrukturyzacji zadłużenia.
Rola rady wierzycieli
Rada wierzycieli, jako organ pozasądowy, jest powoływana przez sędziego-komisarza, który decyduje o jej ustanowieniu z urzędu lub na wniosek uprawnionych podmiotów.
Zadaniem Rady jest wspieranie nadzorcy sądowego lub zarządcy poprzez kontrolę ich działań, analizę stanu funduszy masy układowej lub sanacyjnej oraz wydawanie zezwoleń na czynności wymagające jej aprobaty. Rada wierzycieli pełni istotną rolę kontrolną i doradczą, dlatego warto rozważyć uczestnictwo w jej pracach. Współpraca z innymi wierzycielami w ramach rady pozwala na skuteczniejsze egzekwowanie praw wierzycieli.
Głosowanie nad układem
Decydujący wpływ na losy przedsiębiorstwa dłużnika i zaspokojenie wierzytelności wierzyciel uzyskuje poprzez głosowanie nad układem. Jest to kluczowy moment, w którym wierzyciel może wyrazić swoją opinię na temat proponowanych warunków restrukturyzacji.
Głosowanie nad układem stanowi moment, w którym wierzyciel ma realny wpływ na decyzje dotyczące spłaty wierzytelności. Warto więc przeanalizować stan postępowania i propozycje układowe oraz na ich podstawie oddać świadomy głos nad układem zamiast pozostać w biernym uczestnikiem postępowania, bez wpływu na jego wynik.
Istotna rola wierzyciela
Prawo restrukturyzacyjne zapewnia wierzycielom narzędzia do ochrony ich interesów, jednak skuteczne ich wykorzystanie zależy od aktywności i zaangażowania. Świadome korzystanie z przysługujących praw pozwala na maksymalne zabezpieczenie roszczeń wierzyciela.
