Ogłoszenie upadłości konsumenckiej skutkuje wejściem posiadanego majątku dłużnika w skład masy upadłości. Upadłość konsumencka służy zaspokojeniu potrzeb wierzycieli, jednak nie można zapomnieć, że w toku tego procesu sam upadły i osoby pozostające na jego utrzymaniu nie mogą zostać pozbawione środków służących im do zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. Nierzadko, środki te pochodzą ze sprzedaży nieruchomości wchodzących w skład majątku dłużnika, nad którym zarząd sprawuje syndyk masy upadłości. W tym artykule omawiamy regulację ustawy Prawo upadłościowe, która przewiduje możliwość wyodrębnienia z masy upadłości określonych środków pieniężnych na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych upadłego w sytuacji, w której doszło do zbycia domu lub lokalu mieszkalnego będącego jego własnością.
Kiedy przysługuje wyodrębnienia z masy upadłości określonych środków pieniężnych na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych?
Jeżeli upadły jest osobą fizyczną i w skład masy upadłości wchodzi lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny, w którym zamieszkuje upadły, a konieczne jest zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, z sumy uzyskanej z jego sprzedaży wydziela się upadłemu kwotę odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego w tej samej lub sąsiedniej miejscowości za okres od dwunastu do dwudziestu czterech miesięcy.
Zastrzec przy tym należy, że pod pojęciami lokalu mieszkalnego i domu jednorodzinnego mieści się również spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, natomiast nie jest nim objęty najem nieruchomości czy też użyczenie.
Obowiązkowemu sprawdzeniu przez syndyka podlega także to, czy upadły faktycznie zamieszkuje w tej nieruchomości i czy zaspokaja ona jego potrzeby mieszkaniowe.
Co istotne, faktyczne zamieszkiwanie nieruchomości nie jest tożsame z zameldowaniem w danej nieruchomości – chodzi o przebywanie w niej, z zamiarem stałego pobytu.
Zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych
Druga z wymienionych przesłanek dotyczy konieczności zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu.
Sędzia-komisarz, który będzie wydawał decyzję w przedmiocie wydzielenia środków pieniężnych, powinien ocenić indywidualnie, z pomocą opinii syndyka, czy zachodzi taka potrzeba. Jeśli nie – wówczas upadły nie otrzyma środków pieniężnych.
Ustawodawca nie zdefiniował kręgu osób pozostających na utrzymaniu upadłego, przy czym uznać należy, że mowa tu o najbliższej rodzinie upadłego, jak też osobach niespokrewnionych z upadłym, które prowadziły z nim wspólne gospodarstwo domowe.
Określenie kwoty
Wysokość wydzielonej kwoty na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych określa sędzia-komisarz na wniosek upadłego. Nie ma możliwości zasądzenia takiej kwoty w postępowaniu wszczętym z urzędu.
Przy określaniu wysokości tej kwoty sędzia-komisarz bierze pod uwagę:
- potrzeby mieszkaniowe upadłego, w tym liczbę osób pozostających na jego utrzymaniu;
- jego zdolności zarobkowe;
- sumę uzyskaną ze sprzedaży lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego;
- oraz opinię syndyka.
W sytuacji określenia zdolności zarobkowych upadłego należy mieć na względzie wynagrodzenie, które upadły mógłby otrzymywać, gdyby wykorzystał w pełni swoje możliwości zarobkowe, a nie wysokość dochodów faktycznie uzyskiwanych na moment składania wniosku.
W praktyce dodatkowymi przesłankami, które sędzia-komisarz bierze pod uwagę są fakt nabycia nieruchomości w drodze kredytu czy wiek i stan zdrowia upadłego.
Kwestie formalne
Wniosek o wydzielenie kwoty na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych składa się do sądu właściwego, który wydał postanowienie o ogłoszeniu upadłości.
Wniosek taki nie podlega opłacie sądowej. Na postanowienie sędziego-komisarza w przedmiocie wydzielenie kwoty na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych przysługuje zażalenie.
Wydzielenie kwoty na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych, jak też fizyczna wypłata środków pieniężnych dla upadłego następuje po sprzedaży nieruchomości i po wpływie kwoty sprzedaży do funduszów masy upadłości.
Wyjątkowo, jeżeli fundusze masy upadłości na to pozwalają, a opuszczony przez upadłego lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny nie został jeszcze zbyty, sędzia-komisarz może przyznać upadłemu zaliczkę na poczet wskazanej kwoty. Zaliczka taka może zostać wypłacona wtedy, gdy nie narusza ona interesów wierzycieli oraz wtedy, gdy stan masy upadłości na to pozwala. Nie ma możliwości wypłaty zaliczki w wysokości całej kwoty jaka została zasądzona w postanowieniu sędziego-komisarza o wydzieleniu kwoty na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych.
Wydzielona kwota zostaje wypłacona upadłemu przed innymi wierzycielami, biorącymi udział w postępowaniu upadłościowym.
