Częstym problem przy sporządzaniu wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej jest kwestia ujęcia w nim zobowiązań z tytułu nałożonego na dłużnika obowiązku alimentacyjnego. Wątpliwości, jakie pojawiają się w związku z tym problemem dotyczą tego, czy w ogóle, a jeśli tak to, na jakich zasadach należności z tytułu obowiązku alimentacyjnego można objąć konsumenckim postępowaniem upadłościowym.
Status zobowiązań alimentacyjnych. Alimenty bieżące i zaległe
Przede wszystkim, zobowiązania z tytułu alimentów nie podlegają umorzeniu w ramach upadłości konsumenckiej.
Nie oznacza to jednak, że postępowanie upadłościowe nie jest sposobem na uregulowanie zadłużenia wynikającego z istniejących zaległości alimentacyjnych. Wszytko zależy od tego, czy rozliczeniu mają podlegać alimenty bieżące, czy też zaległe.
Alimenty zaległe
Zobowiązania alimentacyjne istniejące w dniu ogłoszenia upadłości podlegają zaspokojeniu na takich samych zasadach jak inne długi upadłego konsumenta. Tym samym wykluczone jest prowadzenie wobec upadłego egzekucji zobowiązań alimentacyjnych.
Z chwilą ogłoszenia upadłości wszelkie postępowania egzekucyjne prowadzone wobec upadłego ulegają zawieszeniu z mocy prawa. Zaś po uprawomocnieniu się postanowienia o ogłoszeniu upadłości postępowania egzekucyjne podlegają umorzeniu.
Po ogłoszeniu upadłości niedopuszczalne jest skierowanie egzekucji wobec składnika majątkowego dłużnika wchodzącego w skład masy upadłości.
Alimenty w planie spłaty. Zgłoszenie wierzytelności alimentacyjnej
Wierzytelność alimentacyjna powstała jeszcze przed ogłoszeniem upadłości, wymaga skutecznego zgłoszenia syndykowi i dopiero wtedy będzie mogła być umieszczona na liście wierzytelności.
Aby jednak doszło w ogóle do uwzględnienia alimentów w planie spłaty, uprawniony do otrzymywania alimentów powinien dokonać zgłoszenia swojej wierzytelności syndykowi, przedstawiając w tym zakresie stosowny tytuł wykonawczy.
Warto pamiętać, że w przypadku, gdy wierzycielem alimentacyjnym jest małoletnie dziecko, zgłoszenia w jego imieniu dokonuje przedstawiciel ustawowy.
Obecnie, zgłoszenia wierzytelności alimentacyjnej dokonuje się poprzez Krajowy Rejestr Zadłużonych, który jest prowadzony w formie systemu teleinformatycznego.
Alimenty bieżące
Inaczej sytuacja kształtuje się, gdy mowa jest o alimentach bieżących, czyli tych, których obowiązek zapłaty powstał już po ogłoszeniu upadłości. Będą one płatne przez syndyka w toku postępowania upadłościowego, o ile w masie upadłości znajdują się środki pieniężne umożliwiające realizację zobowiązań alimentacyjnych upadłego
Zaspokajanie zobowiązań alimentacyjnych
Zobowiązania alimentacyjne ciążące na upadłym, przypadające za czas po ogłoszeniu upadłości, syndyk zaspokaja w terminach ich płatności wynikających z wyroku, do dnia sporządzenia ostatecznego planu podziału, każdorazowo dla każdego uprawnionego w kwocie nie wyższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę.
Pozostała część tych należności nie podlega zaspokojeniu z masy upadłości.
Należności alimentacyjne zaliczają się do pierwszej grupy zaspokojenia należności, co oznacza – w sytuacji istnienia majątku po stronie dłużnika – wysokie prawdopodobieństwo pierwszeństwa ich uzyskania. Pamiętać jednak należy, że art. 343 ust. 2 Prawa upadłościowego wprowadza regułę, zgodnie z którą na rzecz każdego uprawnionego nie może zostać każdorazowo wypłacona kwota większa niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Od 1 lipca 2023 r. jest to kwota 3600 zł. Kwota zobowiązania alimentacyjnego przekraczająca to ograniczenie nie podlega zaspokojeniu z masy upadłości, a tym samym nie podlega zaspokojeniu w ramach postępowania upadłościowego.
Brak środków na wypłatę alimentów
Niezależnie od powyższego może także dojść do sytuacji, gdy syndyk nie dysponuje wystarczającym majątkiem dłużnika umożliwiającym mu wypłatę alimentów, a także do konieczności ingerencji przez syndyka w wysokość samych alimentów.
W pierwszym przypadku wierzyciel alimentacyjny ma możliwość ubiegania się świadczenie zastępcze z Funduszu Alimentacyjnego. W drugim, zapobieżenie sytuacji zaspokojenia zaległości alimentacyjnych z pokrzywdzeniem ogółu wierzycieli w postępowaniu upadłościowym.
Inne wątpliwości praktyczne
Częste wątpliwości, jakie pojawiają się w związku z procedurą uzyskania alimentów od konsumenta – niezależnie od tego, czy dotyczą alimentów zaległych, czy bieżących – dotyczą możliwości równoległego prowadzenia innych postępowań, które mają na celu wyegzekwowanie przysługującego świadczenia. Ogłoszenie upadłości konsumenckiej nie stanowi przeszkody w uzyskaniu wyroku zasądzającego alimenty, wyroku o stwierdzenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego wobec uprawnionego, wyroku orzekającego ich podwyższenie czy też wystąpienie przez samego upadłego z pozwem o obniżenie alimentów. Pamiętać jednak należy, że syndyk nie jest stroną tych postępowań, a sam upadły.
