Prawomocne postanowienie sądu ustalające plan spłaty wierzycieli w wielu przypadkach wieńczy postępowanie upadłościowe prowadzone wobec osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. Celem planu spłaty jest doprowadzenie do zaspokojenia roszczeń wierzycieli danego dłużnika. Czy ustalony i zatwierdzony przez sąd plan spłaty można zmienić?
Jak jest ustalany plan spłaty, i czy może on ulec zmianie?
Plan spłaty wierzycieli ustala się w oparciu o dane dotyczące dochodów i wydatków dłużnika, jakie ponosił on w przeszłości, a także na podstawie prognoz jego przyszłej sytuacji finansowej.
Konsekwencją tego stanu rzeczy jest to, że późniejsze wykonanie tak sporządzonego planu spłaty często okazuje się niemożliwe i wymaga odpowiedniej korekty. W trakcie realizacji planu spłaty może się bowiem okazać, że zdolność dłużnika do spłacania zadłużenia może ulec pogorszeniu.
Stosownie zatem do aktualnej sytuacji finansowej upadłego dochodzi do korekty ustalonych pierwotnie obowiązków, które mogą negatywnie wpływać na sytuację wierzycieli, pomniejszając wysokość należnych im spłat.
Może także dojść do sytuacji całkowicie przeciwnej czyli takiej, w której kondycja finansowa upadłego ulega poprawie. Wówczas zmiana planu spłaty zostaje skorygowana na korzyść wierzycieli, zwiększając wysokość ich zaspokojenia.
Pogorszenie sytuacji upadłego
Zgodnie z ustawą Prawo upadłościowe, jeżeli upadły nie może wywiązać się z obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli, sąd może zmienić ten plan, przy czym czyni to na wniosek dłużnika i po wysłuchaniu wierzycieli.
Gdy zapadnie decyzja o zmianie planu spłaty jednym z postanowień sądu może być przedłużenie terminu spłaty wierzytelności na dalszy okres nieprzekraczający osiemnastu miesięcy. Zaznaczyć jednak należy, że aby wniosek o zmianę planu spłaty został uwzględniony, okoliczności, które były podstawą jego złożenia muszą mieć charakter tymczasowy i przemijający oraz nie mogą uniemożliwić realizacji planu spłaty przed upływem okresu, na który został on przedłużony.
Wniosek o zmianę planu spłaty
Upadły występujący z wnioskiem o zmianę planu spłaty powinien wykazać, że nie jest w stanie wywiązać się z obowiązków określonych w planie spłaty. Przykładowo, upadły powinien wykazać, że bez swojej winy utracił pracę i w związku z tym wnosi o zawieszenie na jakiś okres, zazwyczaj potrzebny do znalezienia nowej pracy, obowiązku spłat kolejnych rat.
Wniosek w przedmiocie zmiany planu spłaty wierzycieli może złożyć tylko i wyłącznie dłużnik, przy czym sąd nie jest związany stanowiskiem co do treści wniosku. Wniosek taki może być składany wielokrotnie, w zależności od potrzeb dłużnika wynikających z jego sytuacji finansowej. W toku postępowania w przedmiocie zmiany planu spłaty sąd może przeprowadzić postępowanie dowodowe na okoliczność istnienia podstaw do zmiany planu spłaty.
Sama zmiana planu spłaty również może mieć miejsce wielokrotnie, przy czym zastrzec należy, że łączny okres jego realizacji nie może trwać dłużej niż maksymalny czas przewidziany w prawie upadłościowym. Uprawnienie do zmiany planu spłaty nie przysługuje wierzycielom. Postanowienie w przedmiocie zmiany planu spłaty, a więc zmieniające bądź odmawiające jego zmiany zapada co do zasady na posiedzeniu niejawnym. Na postanowienie to przysługuje zażalenie, a od postanowienia sądu drugiej instancji skarga kasacyjna. Co istotne, wydłużenie przez sąd okresu spłaty wierzytelności wiąże się zawsze z obniżeniem wysokości rat ustalonych na rzecz wierzycieli w planie spłaty i dokonywanych okresowo przez upadłego.
Poprawa sytuacji majątkowej dłużnika
Z kolei w razie istotnej poprawy sytuacji majątkowej upadłego w okresie wykonywania planu spłaty wierzycieli, wynikającej z innych przyczyn niż zwiększenie się wynagrodzenia za pracę lub dochodów uzyskiwanych z osobiście wykonywanej przez upadłego działalności zarobkowej, każdy z wierzycieli oraz upadły może wystąpić z wnioskiem o zmianę planu spłaty wierzycieli.
Poprawa sytuacji majątkowej dłużnika stanowiąca podstawę dokonania zmiany planu, aby być skuteczna, musi:
- zaistnieć po ustaleniu planu spłaty,
- mieć charakter rzeczywisty,
- oraz być istotna,
a więc w znaczący sposób wpływać na polepszenie się sytuacji ekonomicznej upadłego.
Jako przykład istotnej poprawy sytuacji majątkowej upadłego, która stanowi podstawę do zmiany planu spłaty na korzyść wierzycieli, należy wskazać odziedziczenie przez upadłego znacznego majątku czy uzyskanie przez upadłego prawa do wysokiej emerytury.
Poprawą sytuacji majątkowej upadłego nie będzie natomiast fakt znacznego zwiększenia wynagrodzenia za pracę lub dochodów uzyskiwanych z osobiście wykonywanej przez upadłego działalności zarobkowej.
O zmianie planu spłaty wierzycieli sąd orzeka po wysłuchaniu upadłego i wierzycieli objętych planem spłaty, przy czym ich stanowisko nie jest dla sądu wiążące. Warunkiem zmiany planu spłaty na rzecz wierzycieli jest to, aby w toku realizacji planu sytuacja ekonomiczna upadłego uległa poprawie na tyle, że będzie on mógł wykonać w całości wszystkie swoje zobowiązania bez uszczerbku sobie i osób pozostających na jego utrzymaniu.
Postanowienie w przedmiocie zmiany planu spłaty w takim przypadku skutkuje:
- podwyższeniem wysokości spłat w stosunku do tych, które pierwotnie przewidywał plan spłaty;
- skróceniem okresu spłaty wierzycieli;
- lub podwyższeniem sumy, która ogólnie przypada do spłaty wierzycielom.
Zmiana planu spłaty może nastąpić także na korzyść tych wierzycieli, których wierzytelności powstałe przed ustaleniem planu spłaty zostały po jego ustaleniu stwierdzone prawomocnym orzeczeniem, ugodą zawartą przed sądem lub ostateczną decyzją.
Do tej grupy zaliczamy wierzycieli, którzy nie zostali ujęci w planie spłaty wskutek braku zgłoszenia wierzytelności bądź odmowy uznania zgłoszonych wierzytelności na liście wierzytelności. Na postanowienie w przedmiocie zmiany planu spłaty na korzyść wierzycieli przysługuje zażalenie, a od postanowienia sądu drugiej instancji nie przysługuje skarga kasacyjna.
Postanowienie o zmianie planu spłaty wierzycieli, jak również postanowienie sądu drugiej instancji w przedmiocie rozpoznania zażalenia na postanowienie o zmianie planu spłaty wierzycieli oraz postanowienie Sądu Najwyższego w przedmiocie rozpoznania skargi kasacyjnej oraz informację o prawomocności postanowienia o zmianie planu spłaty wierzycieli obwieszcza się w Krajowym Rejestrze Zadłużonych.
