Przeprowadzenie postępowania w ramach upadłości konsumenckiej pozwala co do zasady na całkowite uregulowanie sytuacji finansowej dłużnika. Samo ogłoszenie upadłości i wykonanie planu spłaty wierzycieli nie powoduje jednak, że dochodzi do całkowitego pozbycia się każdego rodzaju długów, które mogą obciążać upadłego. Decydując się na wszczęcie upadłości konsumenckiej, należy pamiętać o tym, że nie wszystkie rodzaje zobowiązań upadłego będą zawsze podlegały umorzeniu. O jakie zobowiązania chodzi? Na to pytanie odpowiadamy w niniejszym artykule.
Zobowiązania niepodlegające umorzeniu określone ustawowo
Zgodnie z ustawą Prawo upadłościowe zobowiązania, które nie podlegają umorzeniu w upadłości konsumenckiej, można podzielić na dwie grupy:
- do pierwszej z nich będą się zaliczały takie zobowiązania, które są uprzywilejowane ze względu na ich znaczenie społeczne;
- do drugiej grupy zaliczamy z kolei takie, które nie podlegają umorzeniu jako sankcja nałożona na upadłego za umyślny brak ich ujawnienia.
Zobowiązania o charakterze alimentacyjnym
Chodzi tu zobowiązania o charakterze alimentacyjnym, czyli takie, które istnieją w stosunku do upadłego na mocy orzeczenia wydanego na podstawie przepisów ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy.
Przypadki, w których takie zobowiązanie może powstać obejmują:
- obowiązek alimentacyjny względem byłego małżonka, który po rozwodzie pozostaje w trudnej sytuacji materialnej;
- obowiązek alimentacyjny względem małżonka w sytuacji, gdy strony pozostają w separacji;
- obowiązek alimentacyjny względem przysposobionego, gdy doszło do orzeczenia rozwiązania stosunku przysposobienia;
- a także obciążenie obowiązkiem alimentacyjnym krewnych w linii prostej oraz rodzeństwa na podstawie art. 128 i n. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Dodatkowo umorzeniem nie są objęte zobowiązania o charakterze alimentacyjnym, jak dożywotnia renta o funkcji alimentacyjnej w sytuacji, w której z jakichkolwiek powodów wytworzą się między dożywotnikiem a zobowiązanym takie stosunki, że nie można wymagać od stron, żeby pozostawały nadal w bezpośredniej ze sobą styczności, sąd na żądanie jednej z nich zamieni wszystkie lub niektóre uprawnienia objęte treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tych uprawnień.
Umorzeniem nie jest objęte również zobowiązanie alimentacyjne z art. 966 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym, gdy na mocy testamentu spadek przypadł spadkobiercy nieobciążonemu ustawowym obowiązkiem alimentacyjnym względem dziadków spadkodawcy, dziadkowie – jeżeli znajdują się w niedostatku i nie mogą otrzymać środków utrzymania od osób, na których ciąży ustawowy obowiązek alimentacyjny, mogą żądać od spadkobiercy środków utrzymania w stosunku do swoich potrzeb i do wartości jego udziału spadkowego. Spadkobierca może uczynić zadość temu roszczeniu także w ten sposób, że zapłaci dziadkom spadkodawcy sumę pieniężną odpowiadającą wartości jednej czwartej części swego udziału spadkowego.
Zobowiązania wynikające z rent z tytułu odszkodowania
Umorzeniu nie podlegają również zobowiązania rentowe, wynikające z odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci, czyli takie, które zostały orzeczone sądownie na podstawie art. 444 § 2–3 i art. 446 § 2 Kodeksu cywilnego.
Kary sądowe, obowiązki związane z naprawieniem szkody i nawiązki
Umorzeniu w ramach upadłości konsumenckiej nie będą podlegały także zobowiązania do zapłaty orzeczonych przez sądy kary w postaci grzywny, czyli takie, które zostały orzeczone na podstawie Kodeksu karnego, Kodeksu wykroczeń, Kodeksu karnego skarbowego.
Podobnie, umorzeniu nie będą podlegały zobowiązania do wykonania obowiązku naprawienia szkody oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, czyli zobowiązania do wykonania obowiązków orzeczone w ramach procedury karnej lub karno-skarbowej, w szczególności naprawienia szkody oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na podstawie przepisów Kodeksu karnego. Co istotne, ograniczeniu w tym zakresie nie podlegają również zobowiązania odszkodowawcze orzeczone na podstawie przepisów Kodeku cywilnego.
Dotyczy to również:
- zobowiązań do zapłaty nawiązki orzeczonej na podstawie Kodeksu karnego oraz Kodeksu wykroczeń;
- zobowiązań do zapłaty świadczeń pieniężnych, orzeczonych przez sąd jako środek karny lub środek związany z poddaniem sprawcy próbie, czyli orzeczonych na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej oraz takim, które zostały orzeczone jako jeden z obowiązków w ramach poddania sprawcy próbie;
- zobowiązań do naprawienia szkody wynikającej z przestępstwa lub wykroczenia stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem.
Inne zobowiązania niepodlegające umorzeniu
Chodzi o wszystkie zobowiązania, których upadły umyślnie nie ujawnił, jeżeli wierzyciel nie brał udziału w postępowaniu, przy czym mowa tu o sytuacji, w której dłużnik świadomie i w zamiarze pominięcia danego wierzyciela nie ujawnia go w toku postępowania upadłościowego.
Umorzeniu nie będą podlegały również zobowiązania powstałe po ogłoszeniu upadłości.
Stanowisko sądów
W orzecznictwie sądów powszechnych wskazuje się, że powyższy katalog ma charakter zamknięty i nie powinien być interpretowany w sposób rozszerzający. Zdaniem sądów instytucja upadłości konsumenckiej jest szansą dla dłużnika na uregulowanie swojej sytuacji finansowej, a zatem nie powinna być wykorzystywana szczególnie jako narzędzie pozwalające na uniknięcie odpowiedzialności cywilnej czy karnej za popełnione czyny zabronione. Umorzenie powyższych zobowiązań nie może zatem nastąpić nawet za zgodą wierzyciela.
