Niewypłacalność spółki kapitałowej ma miejsce w sytuacji, w której utraciła ona zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, która przekracza trzy miesiące. Dłużnik będący osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące. W sytuacji niemożności regulowania zobowiązań spółki, to znaczy wtedy, gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, osobami które solidarnie będą odpowiadały za jej istniejące i wymagalne zobowiązania są członkowie jej zarządu.
Odpowiedzialność członków zarządu spółki za zobowiązania
Członek zarządu ponosi odpowiedzialność z tytułu:
- należności głównej, przysługującej wierzycielowi wobec spółki;
- odsetek od wymagalnej wierzytelności pieniężnej;
- wszelkich kosztów procesowych i egzekucyjnych, jeżeli takowe powstały.
Uwolnienie się od odpowiedzialności przez członka zarządu – pojęcie właściwego czasu
Członek zarządu spółki kapitałowej może się uwolnić od odpowiedzialności za zobowiązania spółki w trzech sytuacjach.
Po pierwsze, jeśli we właściwym czasie:
- zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości;
- lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu.
Sam fakt ogłoszenia upadłości przez spółkę nie chroni jeszcze członka zarządu przed odpowiedzialnością za jej zobowiązania, a zatem należy pamiętać, że to termin złożenia wniosku decyduje o tym czy członek zarządu jest z tej odpowiedzialności zwolniony czy też nie.
Jak rozumieć „właściwy czas” na złożenie wniosku?
Przy wykładni określenia „właściwego czasu” na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości nie można pomijać przepisów prawa upadłościowego, regulujących obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przez członków zarządu spółki oraz określających, kiedy uważa się dłużnika za niewypłacalnego oraz kiedy ogłasza się upadłość osoby prawnej.
Odpowiedzialność obciąża bowiem członków zarządu spółki za to, że nie złożyli wniosku o upadłość we właściwym czasie, a to, kiedy taki wniosek będzie skuteczny i powinien być złożony, określają przepisy prawa upadłościowego.
„Właściwy czas” oznacza w związku z tym taki moment, w którym wprawdzie wszystkich wierzycieli nie da się już zaspokoić, ale istnieje jeszcze majątek spółki pozwalający na co najmniej częściowe zaspokojenie jej wierzycieli w postępowaniu upadłościowym.
Czasem właściwym nie jest więc czas, gdy dłużnik przestał już całkowicie spłacać swoje długi i nie ma majątku do ich zaspokojenia. Dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości.
Jeżeli dłużnikiem jest osoba prawna albo inna jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, obowiązek spoczywa na każdym, kto na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania, samodzielnie lub łącznie z innymi osobami. Złożenie wniosku o upadłość spoczywa na każdym członku zarządu spółki kapitałowej i jest niezależne od faktycznego podziału ról członków zarządu, jakie sprawują na co dzień w spółce.
Kwestia winy
Po drugie, członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że choć nie doszło we właściwym czasie do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, to miało to miejsce nie z jego winy.
Członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności, w szczególności jeżeli wykaże, że we wskazanym terminie trzydziestodniowym otwarto postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu.
W przypadku dochodzenia odszkodowania przez wierzyciela niewypłacalnego dłużnika domniemywa się, że szkoda obejmuje wysokość niezaspokojonej wierzytelności tego wierzyciela wobec dłużnika.
Szkoda wierzyciela
Po trzecie, członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności jeżeli wykaże, że choć nie doszło we właściwym czasie do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki oraz nie wydano postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo nie zatwierdzono układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, to wierzyciel nie poniósł szkody.
Egzekucja, sprzedaż przedsiębiorstwa
Członkowie zarządu spółki kapitałowej nie ponoszą odpowiedzialności za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie, gdy prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa, na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał w czasie prowadzenia egzekucji.
