Ogłoszenie upadłości przez pracodawcę powoduje, że przestają obowiązywać wszystkie dotychczasowe regulacje prawne, zgodnie z którymi pracownik znajdował się pod szczególną ochroną i nie mógł zostać zwolniony. Wraz z ogłoszeniem upadłości pracodawca ma prawo do zwolnienia pracownika znajdującego się w tzw. okresie ochronnym, przebywającego na urlopie czy takiego, który uzyskał prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Skuteczne zwolnienie jest możliwe nawet wtedy, gdy nie upłynął jeszcze okres uprawniający pracodawcę do wypowiedzenia umowy o pracę bez wypowiedzenia. We wszystkich tych przypadkach, pracodawca, z chwilą ogłoszenia upadłości przez przedsiębiorstwo, ma jednak konieczność wypłaty odprawy pracownikom, przy założeniu, że dojdzie do konieczności rozwiązania z nimi trwającego stosunku pracy, co szczegółowo omawiamy w niniejszym artykule.
Zasady wypłaty odprawy
Wypłata odprawy odbywa się na takich samych zasadach jakby do ogłoszenia upadłości w ogóle nie doszło i spoczywa na syndyku, który jest zobowiązany pozyskać środki na jej uregulowanie ze sprzedaży przedsiębiorstwa.
W przypadku niewypłacalności przedsiębiorstwa roszczenia z tytułu zapłaty odprawy mogą być realizowane z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Roszczenia z tytułów wypłaty odprawy podlegają zaspokojeniu, jeżeli ustanie stosunku pracy nastąpiło w okresie nie dłuższym niż 12 miesięcy poprzedzających datę wystąpienia niewypłacalności pracodawcy lub w okresie nie dłuższym niż 4 miesiące następujące po tej dacie. Co istotne, pracownik nie może zrzec się prawa do odprawy, gdyż spełnia ona funkcje podobne do wynagrodzenia.
Podstawa prawna
O konieczności i zasadach wypłaty odprawy pieniężnej traktuje ustawa z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.
Jej przepisy stosuje się w razie konieczności rozwiązania przez pracodawcę, zatrudniającego co najmniej 20 pracowników, stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, w drodze wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę, a także na mocy porozumienia stron, jeżeli w okresie nieprzekraczającym 30 dni zwolnienie obejmuje co najmniej:
- 10 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 100 pracowników;
- 10% pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 100, jednakże mniej niż 300 pracowników;
- 30 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 300 lub więcej pracowników
zwanego „zwolnieniem grupowym”.
Każdemu pracownikowi, w związku z rozwiązaniem stosunku pracy w ramach zwolnienia grupowego, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości:
- jednomiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 2 lata;
- dwumiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy od 2 do 8 lat;
- trzymiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy ponad 8 lat.
Skrócenie okresu wypowiedzenia
Jeżeli wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony lub umowy o pracę zawartej na czas określony następuje z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy albo z innych przyczyn niedotyczących pracowników, pracodawca może także, w celu wcześniejszego rozwiązania umowy o pracę, skrócić okres trzymiesięcznego wypowiedzenia, najwyżej jednak do 1 miesiąca.
W takim przypadku pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za pozostałą część okresu wypowiedzenia. Okres, za który przysługuje odszkodowanie, wlicza się pracownikowi pozostającemu w tym okresie bez pracy do okresu zatrudnienia.
Ustalenie wysokości odprawy
Odprawę pieniężną ustala się według zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Jej wysokość nie może przekraczać kwoty 15-krotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, obowiązującego w dniu rozwiązania stosunku pracy.
Z chwilą ogłoszenia upadłości odprawa należy się także pracownikom przechodzącym na emeryturę lub rentę. Przysługuje ona pracownikowi, którego stosunek pracy ustał w związku z jego przejściem na rentę lub emeryturę.
Podsumowanie
Ogłoszenie upadłości firmy umożliwia pracodawcy zwolnienie pracowników, nawet tych objętych ochroną, takich jak osoby na urlopie czy posiadające prawo do renty. W przypadku konieczności rozwiązania stosunku pracy, pracownikom przysługuje odprawa, której wysokość zależy od stażu pracy. Odprawa jest wypłacana na takich samych zasadach, jakby upadłość nie miała miejsca, a odpowiedzialność za to ponosi syndyk. Jeśli firma nie ma środków, roszczenia mogą być pokryte z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Odprawa dotyczy także pracowników odchodzących na emeryturę lub rentę.
